Zmiany wprowadzone w ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
(Dz. U. z 2019 r. poz. 1460, z późn. zm.2).

Sąd w postanowieniu o zobowiązaniu osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazaniu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia wskazuje obszar lub odległość od wspólnie zajmowanego mieszkania, którą osoba stosująca przemoc w rodzinie jest obowiązana zachować. To novum w stosunku do obowiązujących dotychczas regulacji, kiedy można było orzec nakaz opuszczenia mieszkania lub zakaz zbliżania się do pokrzywdzonego na określoną odległość, ale brak było regulacji pozwalających na orzeczenie zakazu zbliżania się do mieszkania lub okolic na określoną odległość. W rezultacie zdarzały się sytuację, że sprawca przemocy przebywał na terenie osiedla, w klatce schodowej lub okolicy mieszkania, aby oddziaływać na pokrzywdzonego, nie łamiąc jednocześnie nakazu opuszczenia mieszkania. Orzeczenie wydane w omawianym trybie, pomimo możliwości zaskarżenia, jest natychmiast wykonalne z chwilą ogłoszenia. Nowe regulacje wzmacniają poczucie bezpieczeństwa ofiary.

Ustawodawca nałożył na sąd także obowiązek każdorazowego doręczenia odpisu postanowienia prokuratorowi, policji lub żandarmerii wojskowej, zespołowi interdyscyplinarnemu oraz sądowi rodzinnemu – gdy w mieszkaniu zamieszkują małoletnie dzieci. Sąd rodzinny w rezultacie otrzymania takiego wniosku jest obowiązany z urzędu wszcząć postępowanie o wgląd w sytuację małoletnich dzieci i wydać postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia. Tu brak już dalszych analogicznych regulacji co do terminu, w jakim zabezpieczenie winno zostać wydane, ani czy konieczne jest poprzedzenie go rozprawą. Zastosowanie zatem znajdą dotychczasowe przepisy na zasadach ogólnych.

Pomimo tego, że sąd doręcza odpis postanowienia z urzędu także stronom, bieg terminu do złożenia wniosku o pisemne uzasadnienie orzeczenia rozpoczyna się od dnia ogłoszenia orzeczenia, nie zaś doręczenia jego odpisu stronie. Ponownie skróceniu ulegają terminy zaskarżenia do 7 dni, zaś sąd II instancji ma miesiąc na rozpoznanie apelacji.

Ustawa wprowadziła cały nowy dział IA zatytułowany „Sprawy o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia”, który znajduje zastosowanie do spraw,  o których mowa w art. 11a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2020 r. poz. 218). Dla ułatwienia złożenia wniosku do sądu dostępny będzie urzędowy formularz. Novum nieznanym innym procedurom stanowi dodatkowe uproszczenie polegające na tym, że w przypadku niezłożenia wniosku lub jego załączników w niezbędnej ilości egzemplarzy, odpisy samodzielnie sporządzi sąd rozpoznający sprawę, a następnie doręczy stronie przeciwnej i prokuratorowi. To zdecydowanie usprawni postępowanie, albowiem proces wzywania strony do uzupełnienia braków formalnych pisma, obieg korespondencji wydłużają postępowanie już na wstępnym jego etapie o miesiąc. Brak właściwej ilości odpisów jest natomiast najczęściej spotykanym brakiem formalnym pisma procesowego. Tego będzie można uniknąć, aby sąd uczynił zadość terminowi instrukcyjnemu wydania orzeczenia w ciągu miesiąca od dnia wniesienia wniosku.

Kolejnym usprawnieniem jest umożliwienie sądowi dokonywania doręczeń korespondencji w tym postępowaniu przy wykorzystaniu Policji i Żandarmerii Wojskowej z pominięciem publicznego operatora pocztowego. W przypadku niezastania adresata organy te z urzędu dokonują ustalenia/rozpytania czy adresat zamieszkuje pod wskazanym adresem i sporządzają notatkę urzędową dla sądu. W przypadku pozytywnego ustalenia w skrzynce pocztowej umieszcza się zawiadomienie (będące odpowiednikiem znanego wszystkim awiza pocztowego), że korespondencję adresat może odebrać we właściwym sądzie w terminie 7 dni ze skutkiem doręczenia w przypadku pozostania biernym.

Istotnym i dolegliwym mankamentem tego rozwiązania jest konieczność stawienia się w sądzie po odbiór korespondencji w niezwykle krótkim terminie bowiem 7 dni. Nadto jeśli sprawca w wyniku przymusowego opuszczenia mieszkania będzie musiał przeprowadzić się do miejsca pobytu oddalonego od dotychczasowego miejsca zamieszkania, wówczas stawienie się w sądzie w tak krótkim terminie w godzinach urzędowania sądu może nastręczać trudności.

Ustawa wprowadza nowy typ zabezpieczenia postępowania polegający na tym, że sąd orzekający w sprawie może udzielić zabezpieczenia na czas trwania postępowania poprzez przedłużenie i zmodyfikowanie nakazu opuszczenia mieszkania, jaki wystawiła Policja w trybie natychmiastowym w trakcie interwencji w mieszkaniu. Sąd może nie tylko nakaz przedłużyć, ale także zmienić zakres tego zakazu co do obszaru lub odległości jaką sprawca przemocy ma zachować. Postanowienie musi zawierać z góry oznaczony termin, w jakim zabezpieczenie ma trwać, a więc nie jest ono wydawane „na czas trwającego postępowania” jak ma to miejsce w przypadku zabezpieczenia w innych postępowaniach cywilnych. Sąd określa również w postanowieniu o zabezpieczeniu częstotliwości, z jaką policja lub Żandarmeria Wojskowa ma kontrolować, czy zakaz nie jest łamany przez sprawcę przemocy. Wniosek o udzielenie zabezpieczenia winien zostać rozpoznany nie później niż w terminie 3 dni od wpływu wniosku do sądu. Ten, podobnie jak większość terminów nałożonych na sąd, jest terminem instrukcyjnym. Dotychczasowa praktyka sądów nie pozwala na pozytywną prognozę co do rozpoznawania wniosków o udzielenie zabezpieczenia w tak krótkim terminie.