MKT Monika Tarnowska

880 858 877
(22) 375 73 80
(22) 375 73 81

Al. J. Ch. Szucha 8, p. II
00-582 Warszawa

Natychmiastowy nakaz opuszczenia mieszkania i zakaz zbliżania do mieszkania dla sprawcy przemocy domowej

Zmiany zaczęły obowiązywać w listopadzie 2020 roku

Nowelizacja wprowadza nowe wykroczenie w art. 66b Kodeksu wykroczeń.

Art. 66b. Kto nie stosuje się do: 1) wydanego przez Policję, na podstawie art. 15aa ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2020 r. poz. 360), lub Żandarmerię Wojskową, na podstawie art. 18a ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 518 i 730), nakazu natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia,

2) postanowienia sądu o udzieleniu zabezpieczenia w sprawach o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, którym nakaz lub zakaz, o których mowa w pkt 1, został przedłużony,

3) postanowienia sądu o zobowiązaniu osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazaniu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, wydanego na podstawie art. 11a ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2020 r. poz. 218) – podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.”

Zmiany wprowadzone w ustawie z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2019 r. poz. 821 i 1238).

Nakazy i zakazy mogą być stosowane łącznie i są natychmiast wykonalne. 

Nakazy lub zakazy mogą być wydane przez funkcjonariusza Policji nie tylko podczas bezpośredniej interwencji, ale także w wyniku uzyskania informacji od pokrzywdzonego, kuratora sądowego, pracownika społecznego. Regulacje te należy ocenić pozytywnie. Wszak bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia może wywołać potrzebę opuszczenia mieszkania i udania się po pomoc bezpośrednio do Policji, kuratora sądowego lub pracownika socjalnego, zwłaszcza jeśli pokrzywdzona osoba ma kontakt z tymi służbami w związku z wcześniejszymi aktami przemocy.

Ustawodawca zastrzegł, iż w przypadku zatrzymania sprawcy przemocy np. na 48 h do wyjaśnienia lub w celu wytrzeźwienia, nakaz zostaje wręczony sprawcy dopiero po jego zwolnieniu, co w praktyce będzie oznaczało wręczenie nakazu w momencie zwolnienia. Powyższe należy ocenić pozytywnie w  kontekście gwarancji dla sprawcy do zaskarżenia takiego nakazu, albowiem niezwykle krótki – trzydniowy termin na zaskarżenie decyzji w praktyce uczyniłby to uprawnienie iluzorycznym w przypadku uprzedniego zatrzymania sprawcy. Dyskusyjne pozostaje oznaczenie tak krótkie terminu do zaskarżenia nakazu. Wszak w przypadku, gdy zdarzenie będzie miało miejsce w piątek, znalezienie pomocy prawnej, zgromadzenie argumentów i dowodów oraz sporządzenie środka odwoławczego w poniedziałek będzie niezwykle trudne dla większości osób, wobec których nakaz nałożono. 

W wyniku nowelizacji ustawy o Policji funkcjonariusze nabyli nowe uprawnienia, polegające na możliwości zatrzymania osoby stosującej przemoc w rodzinie stwarzającej bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego. Policjant podejmując decyzję musi rozważyć cały szereg okoliczności, w jakich stwierdził istnienie przemocy w rodzinie, cech sprawcy i pokrzywdzonych, a także znanych wcześniejszych incydentów na tym tle. Wśród niezwykle szeroko opisanych czynników wymienia się między innymi: akty przemocy fizycznej w rodzinie; wiek osoby dotkniętej przemocą w rodzinie; stosowanie przemocy w rodzinie wobec kobiety w ciąży; niepełnosprawność osoby dotkniętej przemocą w rodzinie; zależność osoby dotkniętej przemocą w rodzinie od osoby stosującej tę przemoc ze względu na stan zdrowia lub jej zaburzenia psychiczne; zaburzenia psychiczne i stan osoby stosującej przemoc podczas interwencji związany z użyciem, nadużywaniem lub  uzależnieniem  od  alkoholu,  środków  odurzających  lub substancji  psychotropowych,  środków  zastępczych  lub  nowych  substancji psychoaktywnych; kierowanie przez tę osobę gróźb użycia przemocy ze skutkiem bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia; dostęp tej osoby do niebezpiecznego narzędzia lub broni; informacje o dotychczas stosowanej przemocy lub prowadzonych postępowaniach wobec tej osoby w związku z użyciem przemocy; informacje  od  osób zagrożonych przemocą dotyczące ich obaw o własne życie lub zdrowie, w tym związanych z nasileniem aktów przemocy w rodzinie; informacje o próbach targnięcia się na własne życie lub życie osób wspólnie zamieszkujących  przez  osobę sprawcy lub przez  osobę  dotkniętą przemocą w rodzinie w związku ze stosowaniem tej przemocy.

Z powyższego wynika, że okoliczności do rozważenia dla funkcjonariusza Policji, dokonującego interwencji w związku ze stwierdzeniem przemocy rodzinnej jest niezwykle dużo, zaś wobec braku szczegółowych wytycznych jak je wartościować, dopiero praktyka pokaże jak z tym nowym uprawnieniem poradzą sobie funkcjonariusze Policji. Wszak dotychczas tego typu postanowienia o zbliżonym skutku i ciężarze gatunkowym władni byli podejmować wyłącznie prokuratorzy.

Specyficznym nowym uprawnieniem Policji jest możliwość przesłuchania osoby zgłaszającej przemoc lub wspólnie zamieszkujących osób dorosłych na miejscu interwencji, pouczając o odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań w trybie czynności procesowej protokołowanej. Czynności te należy przeprowadzić jednak wyłącznie wówczas, gdy funkcjonariusz stwierdzi istnienie zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego. Osobę małoletnią poniżej 15 roku przesłuchać można natomiast jedynie w wyjątkowych sytuacjach w odpowiednio przygotowanych pomieszczenia przez sąd opiekuńczy w obecności psychologa, prokuratora oraz wskazanej dorosłej osoby, niebędącej podejrzewanej o stosowanie przemocy. Przesłuchanie podlega rejestracji audio-video. Innym novum jest możliwość odstąpienia od przesłuchania małoletniego w sytuacji, gdy był on już przesłuchany w innej sprawie na okoliczność przemocy domowej. Wówczas zeznania te mogą zostać wykorzystane. 

Po wydaniu nakazu lub zakazu dodatkowym wsparciem ofiary przemocy jest obowiązek dokonania co najmniej trzykrotnego sprawdzenia przez Policję, czy sprawca nie narusza wydanych obowiązków, w tym już następnego dnia od dnia wydania nakazu. Dalsza kontrola następuje w oparciu o postanowienie o zabezpieczeniu wydane przez sąd z określoną w orzeczeniu częstotliwością.

Osoba, wobec której wydano nakaz lub zakaz ma 3 dni na złożenie zażalenia do właściwego sądu, a ten kolejne 3 dni na jego rozpoznanie stosując przepisy k.p.c.

Nakaz lub zakaz tracą moc po upływie czternastu dni od dnia ich wydania, chyba że sąd udzielił zabezpieczenia w sprawach o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, którym nakaz lub zakaz zostały przedłużone.

Nakaz lub zakaz tracą również moc, w przypadku gdy osoba stosująca przemoc w rodzinie, wobec której wydano nakaz lub zakaz, została zatrzymana w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa, a następnie zastosowano wobec niej środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania lub nakazania okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym.